خصلت اسیدی و بازی مواد حل شونده در حلالهای پروتونی

موادی که در یک حلال یون هیدروژن توليد مي كنند و غلظت گونه اسيدقوي حلال را افزايش مي دهند، در آن حلال اسید محسوب می شوند. موادی که در یک حلال یون هیدروژن می گیرند و غلظت گونه باز قوي حلال را افزايش مي دهند، در آن حلال باز محسوب می شوند. بعنوان مثال اسید استیک موقع حل شدن در آب به مولکولهای حلال، یون هیدروژن می دهد و غلظت گونه اسيدقوي حلال (یون هیدرونیوم) را افزايش مي دهد، از این رو اسید استیک در حلال آب یک اسید محسوب می شود، در حالیکه آمونیاک موقع حل شدن در آب از مولکولهای حلال، یون هیدروژن می گیرد و غلظت گونه بازقوي حلال (یون هیدروکسید) را افزايش مي دهد، از این رو آمونیاک در حلال آب یک باز محسوب می شود.

اینکه یک ماده در یک حلال نقش اسیدی یا بازی داشته باشد، تابعی از جنس ماده و جنس حلال است. مثلا هیدروژن کلرید در آب اسید است، در حالیکه آمونیاک در آب باز است. آب در حلال آمونیاک اسید است، در حالیکه همان آب در حلال اسید سولفوریک باز است. بطور کلی با افزایش خصلت اسیدی یک حل شونده و کاهش خصلت اسیدی حلال (افزایش خصلت بازی حلال) نقش حل شونده بعنوان اسید تقویت می شود، در حالیکه با کاهش خصلت اسیدی یک حل شونده و افزایش خصلت اسیدی حلال (افزایش خصلت بازی حلال) نقش حل شونده بعنوان باز تقویت می شود. بعبارت دیگر در یک حلال ثابت، با افزایش خصلت اسیدی یک حل شونده، آن حل شونده بیشتر رفتار اسیدی و کمتر رفتار بازی از خود نشان می دهد و بالعکس. از طرف دیگر برای یک حل شونده ثابت، با افزایش خصلت اسیدی حلال، حل شونده ها بیشتر رفتار بازی و کمتر رفتار اسیدی از خود نشان می دهند و بالعکس. بعنوان مثال خصلت اسیدی هیدروژن فلوئورید از آمونیاک بیشتر است و درحالیکه هیدروژن فلوئورید در حلال آب نقش اسید را ایفا می کند، آمونیاک در حلال آب نقش باز را ایفا می کند. بعنوان مثال دیگر خصلت اسیدی سولفوریک اسید از آب بیشتر است و درحالیکه اسید استیک در حلال آب نقش اسید را ایفا می کند، همان اسید استیک در حلال اسید سولفوریک نقش باز را ایفا می کند.